თანამედროვე, არქიტექტურის გარკვეული ნაწილი თითქოს გათავისუფლდა საზოგადოების მოლოდინისგან, სტილების გავლენისგან და სხვა დოგმებისგან. რაც განაპირობებს კიდეც ზოგიერთ შემთხვევაში მოცულობის წმინდა ხელოვნებისთვის არსებობას.

არქიტექტორები ცდილობენ ყველა დანიშნულების შენობას შემოქმედებითად მიუდგნენ - შექმნან მოცულობა ხელოვნებისთვის, თავისუფალ ადამიანს თავისუფალი სივრცე შეუსაბამონ. შენობების „გადაფასება“ და ახალი ხედვით დანახვა ყველა „სფეროში“ ხდება, მათ შორის საკულტო არქიტექტურაშიც - თანამედროვე სამლოცველოები და ტაძრები ძალიან განსხვავდება საუკუნეების განმავლობაში დოგმატური კანონებით აშენებული ალტერნატივათაგან.

ყველა რელიგია ერთმანეთისგან ტრადიციით, სიმბოლოებითა და დოგმებით განსხვავდება. შესაბამისად ეკლესიის, სინაგოგისა თუ მეჩეთის შენებისას, არქიტექტორები ცდილობენ ბოლომდე დაიცვან რელიგიური ტრადიციები და პარალელურად ეძებონ ახალი ფორმა.

თავად ამ მოცულობების ფუნქცია იმდენად საკრალურია, რომ თითქმის შეუძლებელია ხელოვანში ინსპირაცია არ გამოიწვიოს. ამიტომაც, თანამდროვე ტაძრები არის სივრცის, ხაზის, სინათლისა და ხმის თამამი კომპოზიცია: ფორმა და გრძნობა თითქოს უფრო თამამად ერწყმის ერთმანეთს, ვიდრე აქამდე. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ საკულტო არქიტექტურაში უკვე ტრადიციად ქცეული ექსპერიმენტები 2013 წელს ვატიკანმა მკაცრად გააკრიტიკა.

კრიტიკა ფოლინოში, ფუქსასების მიერ განხორციელებულმა პროექტმა გამოიწვია. დიზაინმა 2001 წელს ეროვნულ კონკურსში გაიმარჯვა, თუმცა ვატიკანმა ის თაყვანისცემისაგან დაცლილ სივრცეს, მუზეუმს შეადარა და აღნიშნა, რომ კათოლიკური ტაძრისთვის აუცილებელ რესურსებს არქიტექტორები ყურადღებას არ აქცევენ და მას აღიქვამენ როგორც „სივრცის, ხაზის, სინათლისა და ხმის ერთობლიობას“. 

მიუხედავად ამისა, არქიტექტურულ წრეებში დადებითი გამოხმაურება მოყვა წმინდა გეომეტრიულ, მონოლითურ, ტაძარს. კომპოზიციაში ორი მთავარი არქიტექტურული ელემენტია. პირველი, ტაძრის შენობა, ორი ერთმანეთში ჩასმული მართკუთხედისგან შედგება. მეორე ელემენტი - ასევე მართკუთხა ფორმის მოცულობა - საკრისტიაა. ფორმების ერთმანეთში ჩასმით ფუქსასებმა, შედეგად ინტერიერში შემომავალი სინათლე მიიღეს, რომელიც ვერტიკალურად და ჰორიზონტალურად ჩნდება და თითქოს ჭერის ნაწილი ხდება. ტაძარში განთავსებული ავეჯიც მათი დიზაინით შეიქმნა.

უფრო ახალი პროექტებიდან აღსანიშნავია იაპონელი არქიტექტორის, ჰიროში ნაკამურას განხორციელებული სამლოცველო - Sayama Chapel. მოცულობა საიტამაში მდებარეობს, საიამას სასაფლაოზე. თავად ლოკაცია, ტბით, საფლავებითა და მწვანე გარემოთი, ალბათ შთაგონების წყაროსთან ერთად, სერიოზული შეზღუდვაც უნდა ყოფილიყო არქიტექტორისთვის. ნამდვილად რთულია ამ გარემოში ჩადგა ისეთი მოცულობა, რომელიც ზედმეტი არ არის. ხოლო მისი ორგანულად, ისე ელეგანტურად ჩასმა, როგორც ეს ნაკამურას გამოუვიდა, ნამდვილად იშვიათია. ზოგადად, ჰიროში ნაკამურა ყოველ მომდევნო პროექტში, ფუნქციის მიუხედავად, გვაოცებს მინიმალიზმის ელეგანტურობით.

 იგი თითქოს მარტივი გეომეტრიისა და ბუნების კომპოზიციით ანიჭებს სივრცეს გრაციას და აბსოლუტურად არაფერი მის სილუეტში არ არის ზედმეტი. გამომდინარე იქიდან, რომ სასაფლაო და სამლოცველო ყველა რელიგიის მქონე ადამიანისთვის ღიაა, არქიტექტორმა კონცენტრირება თითქოს ტყეზე მოახდინა: ინტერიერში ნამდვილად ვხვდებით თითქოს უსასრულოდ გაზრდილი ხეების ილუზიას. როგორც ჩანს, ნაკამურას აზრით ყველა რწმენას განასხვავებს ტრადიცია თუმცა, რწმენის ფილოსოფია ერთია, ამიტომაც თითქოს ყველა ლოცვის ადრესატი ტყეა - რაც ალბათ, მლოცველებს კონცენტრირებასა და სიმყუდროვის შექმნაში დაეხმარებათ.

ბოლო დროის ერთ-ერთი საუკეთეს არქიტექტურული ნიმუშიც საკულტო სფეროში შეიქმნა: ნიკოლას კამპოდონიკოს უკანასკნელი ნამუშევარი არგენტინაში მდებარეობს. აქ მთავარი ეფექტი სინათლისა და უხეში მატერიის დაპირისპირებით მიიღწევა. ტაძარი, რომლის მოცულობაც მზის მხარეს იხსნება და ბუნებრივად, მზის სხივებით ნათდება (ამ რეგიონში არ არის ელექტროგაყვანილობა), შეუდარებელ ემოციას უნდა იწვევდეს მლოცველში. ორი დამოუკიდებელი, ვერტიკალური ზედაპირი ისეა გააზრებული, რომ მთელი დღის განმავლობაში, სინათლის დახმარებით, აგურის მონუმენტური ფორმა და მისი ინტერიერი ჩრდილით გადაცუროს და დღის ბოლოს ჯვრად აღმართოს.